• БАЛДЫРҒАН
• 31 Мамыр, 2024

Әсем әжейдің әңгімесі

Толымбек Әбдірайым

(Әңгіме)
 

Ауладағы ағаш орындықта бес кішкентай қыз отыр. 
– Күн қандай жылы! – деді Әйгерім достарына қарап.
– Иә, өте жылы, – деді Балгүл Әйгерімді қостап.
– Қыстан құтылдық-ау, әйтеуір, – деді Жазира сөзге араласып.
– Қыздар, басқа әңгіме таппадыңдар ма? – деді Күлай. – «Көр-жерді» сөз етіп.
– «Көр-жер» деген не? – деді Ақжібек таңырқап. 
– «Көр-жер» деген ұсақ-түйек, болмашы бірдеңе деген сөз. 
– Оны қайдан білесің?
– Әжемнен естігем.
– Ал әжең қайдан біледі?
– Ол кісі біздің үйдегі «Үлкен сөздік». Бәрін біледі. 
Осы тұста әңгімеге Жазира араласты.
– Әжем айтқан, Күлайдың әжесі ұстаз болыпты. Көп оқыған, көпті көрген кісі.
– Бір сөз үйрендік, бұл да білім, – деді Балгүл. 
 – Достар, – деді сосын. – Жақында жазғы демалысқа шығамыз. Қандай жоспарларың бар?
– Мен Алматыға барам, – деді Ақжібек. – Талғар қаласында тұратын нағашы ағамның үйіне барамыз. Олар жеке үйде тұрады. Бау-бақшасында жеміс-жидек мол. 
– Ал мен Ақмола облысындағы Бурабайға барам. Былтыр Абылайхан алаңына барғанбыз. Көкшетау, Оқжетпес, Жұмбақтас таяқ тастам жерде, – деді Әйгерім. 
– Біздің ауылда жақындарымыз жоқ, – деді Балгүл мұңайыңқырап. – Мен үйде қалып, кітап оқитын шығармын. Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым Қожа» хикаятын, қазақ ертегілерін және «Робинзон Крузоны» оқимын. 
– Байқасам, біздің есімдеріміз сондай әдемі екен, – деді Күлай. – Құлаққа жағымды. Бірақ, мағынасын өзіміз білеміз бе осы? 
– Мен білемін, – деді Әйгерім. – Менің атымды әжем Мұхтар Әуезовтің «Абай жолы» романынан алыпты. 
– Мағынасы не екен? – деді Балгүл. 
Әйгерім іркіліп қалды.
– Қарсы болмасаңдар, барып Күлайдің әжесінен сұрайық. 
– Сұрасақ, сұрайық.
– Онда кеттік...
Орнынан тұрған қыздар көше басындағы көк қақпаға қарай беттеді. 

* * *
– Жаңа туған сәбиге жарасымды ат қою – ата-бабамыздың жақсы дәстүрі! – деді Әсем әже қыздарға қарап. – Таңдалған әрбір есімде жақсы ниет жатады. Сондықтан сендер өз аттарыңның мағынасын білулерің керек. Мәселен, Балгүл – «бал шырынды гүл, ата-ананың ең сүйікті баласы» деген мағынаны білдіреді. Ал Әйгерім – «әй» және «керім» сөздерінен қосылған. Атақты жазушы Мұхтар Әуезовтің «Абай жолы» романында бұл есімнің тарихы баяндалады. Оны білу үшін кітапты оқу керек. Оқисыңдар ма? 
– Оқимыз, әже! 
– Жарайсыңдар! Енді Жазираға келсек, бұл сөз «кең дала, жасыл аймақ» деген мағынаны білдіреді. Баланың көз аясы ашық, мінезі кең, көпшіл болсын деп қойған. Ал, Күлай – «гүл» және «ай» сөздерінен жасалған. Ай мен гүлдей жайнап жүрсін деп қойған. Ақжібек – «жібек» сөзіне «ақты» қосып, аппақ, әдемі болсын деп қойған. Көрдіңдер ме, сендердің аттарың өте мағыналы. Сол үшін сендер сол атқа лайық боп өсулерің керек!
– Рақмет, әже!
Гүлдей жайнаған қыздарды Әсем әже кезек-кезек құшағына қысты.
Астана қаласы