• БАЛДЫРҒАН
• 31 Наурыз, 2022

Белгілі балалар жазушысы, ақын, композитор Тілеуғазы Бейсембек 80 жаста

«Балдырған»  журналын алғашқы саны жарыққа  шыққаннан  бері  қол үзбей  оқып  келемін.  Журналды оқи жүріп бала  кезімнен  бастап  өлеңге, ән-күйге  әуес  болдым. Нағашы  атам  Аяшев  Қайырбек  домбыра, сырнай  тартыпты. Суырыпсалма  ақын  да  болған екен.  Анам мені  сол кісіге  тартқансың  дейтін. Консерваторияда оқып,  академик  А.Жұбановтан  дәріс тыңдадым. Композитор Л.Хамидиден  сабақ,  композитор  Е.Рахмадиевтен, дирижер  Ш.Қажығалиевтен  тәлім-тәрбие  алдым.  
«Балдырғанның» әсерімен балаларға  арнап өлең, ән жазғанды ұнатамын. 2014 жылы  Республикалық  «Балауса» конкурсының Бас  жүлдесіне,  2016 жылы  «Тәуелсіздік толғауы» конкурсының  мектеп  жасындағы  балаларға  драма  номинациясы  бойынша  бірінші  жүлдесіне, ал  2017  жылы қуыршақ  театрына  драма бойынша  үшінші  жүлдесіне  ие  болдым. Қазіргі  кезде  «Самұрық  келген  таң» деген  музыкалық  ертегім  «Астана  Опера»  театрының сахнасынан  түспей, балалардың  көзайымына айналып  отыр. Ал либреттосын да, музыкасын да  өзім жазған «Ерке  Лақ»  деген  ертегім  Тәттімбет  атындағы халық аспаптар оркестрінің  репертуарына  енді. 
Менің кішкентай оқырмандарым, сендермен де «Балдырған» журналының беттерінде жиі жолығып тұрғым келеді.

                                                                     Тілеуғазы аталарың.
 

«Сүйінші»

Бір күні Ақтөс шаршап келді. Әкесі Сырттанның қасына жата кетті. «Қайдан келдің?» – деді Сырттан. Ақтөс ентігін әзер басып, айта бастады. «Ойнайын деп бара жатқам. Ермек үйінен «Алақай» деп жүгіріп шықты. Ермекке ілесе басқа балалар да жүгірді. Болат маған «Ақтөс, кеттік!» деді. Мен де кеттім. Содан ауылдың шетіндегі бір үйге дейін жүгірдік. Шаршап қалдық». 

Осы тұста болған бір жайды Ақтөс айтпай қалды. Ол былай болған. Бұлар жүгіріп бара жатқанда алдарынан бір қара мысық шыға келген. Балалар «қара мысық» деп шу ете қалды. «Ақтөс, қу ананы» – деді біреуі. Ақтөс қуып берді. Жақындап қалғанда қара мысық тұра қалды. Алдыңғы оң аяғын көтеріп тұр екен. Ақтөс те тұрып қалды. Байқағаны тырнақтары пышақтай екен. 

– Не? – деді мысық. Ақтөс не дерін білмей:

– Жәй, – деді.

– Мынаны көрдің бе?.. – Мысық тырнақтарын көрсетті.

– Көрдім.

– Бетіңді тырнап алсам не болады? – деді мысық батылданып.

– Білмеймін. – Ақтөстің дауысы баяу шықты.

Ақтөстің қорыққанын біліп, мысық бұйыра сөйледі:

– Ендеше, кет!.

– Жарайды,– деп Ақтөс балалардың соңынан жүгіріп кеткен. Бірақ көңілінде мысыққа деген бір өшпенділік қалды. Өзіне өзі ыза болды. «Енді көрсем, талап тастар едім бәлемді» деп ойлады. Әкесінен ұялды ма, осы жерін айтпай, әңгімесін әрі қарай жалғастырды.

Үйдің шарбағына жете бере, Ермек «Әже! Сүйінші!» деп айғай салды. Есік алдында төрт-бес әже отыр екен. Бір әже орнынан атып тұрды. «Құлыным-ау, сүйіншің менен. Не жақсылық әкелдің?». Осыны айтып әжесі Ермекті құшағына алды. Ермек ентігіп: «Әже, ме-нің кіш...кен...тай қарын...да...сым бар», – деді. Әжей қатты қуанды. Көзіне жас алды. «Қазір сүйіншіңді берем» деп үйге кіріп кетті. Бір кезде шығып, Ермектің қалтасына ақша салды. Қолына дорба ұстатты. Ермек дорбаны ашып, ондағы бауырсақ, құрт, кәмпиттерді балаларға бөліп берді. Маған бермеді. Сол кезде Болат: «Ақтөске де берсеңші, ол да бізбен бірге қуанды ғой», – деді. Содан соң Ермек маған да бауырсақ берді. Бір кезде Ермек өз үйіне қарай жүгіре жөнелді. Бәріміз соңынан жүгірдік.  

Осы жерде ол тағы бір болған жайды айтпады. Ол былай болып еді. Қара мысық тағы жолдарын кесіп өтті. Балалар: «Ақтөс, қу ана мысықты!» – деп шу етті. Ақтөс ыза болып мысыққа ұмтылды. Мысық тағы тұра қалды.

– Неге келдің? – деді тырнақтарын бадырайтып.

– Көрсетейін деп... – Ақтөстің дауысы бәсең шықты. 

– Нені? – деді мысық батылданып. 

– Жолды кесіп өткенді.

– Оны өзім де білемін,– деп мысық теріс айналды. Ақтөс аңырып тұрып қалған. Мысық артына бұрылып:

– Неге тұрсың? Менде нең бар? Әкеңнің басы бар ма?! – деген ызбарланып.

– Жоқ. Әкемнің басы өзінде.

Ақтөс айтарын айтса да күмәнденіп қалған еді.

– Сенімдісің бе? – деп мысық сақылдап күлген. Мысықтың күлкісінен шошынып, үйшігіне қарай жүгірген. Әкесін көріп, көңілі орнына түсіп, «уһ» деген болатын.   

– Уһ, өкпем өшті ғой, – деп әңгімесін әрі жалғастырған Ақтөс. – Әке, сүйінші деген не?  

Сырттан бір қозғалып қойды да «Біз...» деп бастап еді, Ақтөс сөзін бөлді. 

– Әке, бізде, иттерде ондай жоқ қой.

– Біз, – деді Сырттан Ақтөстің бөлгенін жақтырмай. – Біз – қазақтың итіміз. Қазақтың үйінде тұрамыз. Қазақтың тамағын ішеміз. Ендеше қазақтың салтын да өзіміздікіндей қабылдауымыз керек. Қазақтар жақсы хабармен туған-туысты қуантуды ұнатады. Өз қуанышын басқалармен бөлісу – жақсы қасиет. Бізде «Қуанышты бөліссең – көбейеді, қайғыны бөліссең – азаяды» деген мақал бар. Сүйінші сұрап барғандарға қуанған жақ сый жасайды. Түсіндің бе?

Ақтөс әкесінің айтқанын түсінді ме, жоқ па, әйтеуір басын шұлғыды. «Біз, қазақтар, қызық халық екенбіз» деп ойлады Ақтөс.  

Нұр-Сұлтан қаласы.

Суретін салған Ерлан Момбаев